Razmisleki o zaprtju podeželskih šol v lokalnem socialno-ekonomskem kontekstu – primer Poljske
DOI:
https://doi.org/10.4335/19.3.943-965(2021)Ključne besede:
izobraževanje, osnovne šole, podeželska območja, lokalne skupnosti, PoljskaPovzetek
Cilj raziskave je bil prikazati prostorsko diferenciacijo procesa zaprtja šol na podeželskih območjih Poljske ter ugotoviti vzroke in učinke zaprtja na družbeno-gospodarsko delovanje skupnosti in lokalnih oblasti. Da bi to dosegli, so bile najprej uporabljene teoretične raziskave s podatki, uporabljenimi za razvrstitev poljskih gmin (območij lokalnih oblasti) v skladu s spremembami števila učencev in šol. V naslednjem koraku so bili opravljeni poglobljeni razgovori z organi gmine in prebivalci, da bi se lahko nadalje preučile namerno izbrane študije primerov. Izkazalo se je, da so bili glavni razlogi za zaprtje približno 3300 poljskih šol v obdobju 2000–2016 zmanjšanje rodnosti in migracij, kar je povzročilo zmanjšanje števila osnovnošolcev. Kot neposredni vzrok za zaprtje šol na podeželju so bili navedeni ekonomski razlogi. Ugotovljeni so bili negativni in pozitivni učinki zaprtja podeželskih šol v različnih skupinah.
Literatura
Autti, O. & Hyry-Beihammer, E. K. (2014) School closures in rural Finnish communities, Journal of Research in Rural Education 29(1), pp. 1-17, available at: http://jrre.psu.edu/articles/29-1.pdf (January 11, 2021).
Bajerski, A. & Błaszczyk A. (2015) Likwidacja szkół podstawowych na wsi: perspektywa władz lokalnych, nauczycieli, rodziców, uczniów i pozostałych mieszkańców, Przegląd Badań Edukacyjnych Educational Studies Review, 21(2), pp. 81–105.
Bański, J. (2014) Perspektywy rozwoju polskiej wsi – wybrane zagadnienia, Wieś i Rolnictwo, 4(165), pp. 1-13.
Bauch, P. (2001) School-Community Partnerships in Rural Schools: Leadership, Renewal, and a Sense of Place, Peabody Journal of Education, 76(2), pp. 204-221.
Cedering, M. & Wihlborg, E. (2020) Village schools as a hub in the community - A time-geographical analysis of the closing of two rural schools in southern Sweden, Journal of Rural Studies, 80, pp. 606-617, https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2020.09.007.
Coleman, J. S. (1998) Social Capital in the Creation of Human Capital, American Journal of Sociology, 94, pp. 95-120.
De Witt, P. M. & Moccia J. (2011) Surviving a School Closing, Educational Leadership, 68(8), pp. 54-57.
Domalewski, J. (2010) Edukacja a procesy rozwoju obszarów wiejskich, In: Stanny, M. & Drygas, M. (eds.) Przestrzenne, społeczno-ekonomiczne zróżnicowanie obszarów wiejskich w Polsce (Warszawa: Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk), pp. 54-57.
Fukuyama, F. (1997) Social Capital and the Modern Capitalism Economy: Creating a High Trust Workplace, Stern Business Magazine, 4(1), pp. 1–16.
Gil, A. & Semczuk M. (2015) Dostępność edukacji podstawowej na obszarach wiejskich województwa małopolskiego – studium przypadku powiatu miechowskiego [Accessibility to primary education in rural areas of the małopolskie Voivodship – case study of Miechów district], Studia Obszarów Wiejskich, 40, pp. 65–80, https://doi.org/10.7163/SOW.40.5.
Gristy, C. (2019) Journeys to school in rural places: Engaging with the troubles through assemblages, Journal of Rural Studies, 72, pp. 286-292, https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2019.10.016.
Grootaert, Ch. & van Bastelaer, Th. (2002) Introduction and overview, In: The Role of Social Capital in Development. An Empirical Assessment (Cambridge: Cambridge University Press), pp. 1-15.
Hargreaves, L., Kvalsund, R. & Galton, M. (2009) Reviews of research on rural schools and their communities in British and Nordic countries: Analytical perspectives and cultural meaning, International Journal of Educational Research, 48, pp. 80–88.
Herbst, M. & Levitas, A. (2012) Decentralizacja systemu oświaty w Polsce. Lata 2000-2010. Czas stabilizacji i nowe wyzwania, In: Herbst M. (ed.) Decentralizacja oświaty (Warszawa: Wyd. ICM), pp. 118-153.
Herczyński, J. & Sobotka, A. (2014) Diagnoza zmian w sieci szkół podstawowych i gimnazjów 2007–2012 (Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych).
Kalaoja, E. & Pietarinen, J. (2009) Small rural primary schools in Finland: A pedagogically valuable part of the school network, International Journal of Educational Research, 48, pp. 109–116.
Kłoczko-Gajewska, A. (2020) Long-Term Impact of Closing Rural Schools on Local Social Capital: A Multiple-Case Study from Poland, European Countryside, 12, 4, pp. 598-617, https./doi.org/10.2478/euco-2020-0031.
Kołomycew, A. (2017) Aktywizacja społeczności lokalnych w obliczu likwidacji szkół wiejskich [Activism of local communities in the face of rural schools closing], Acta Universitatis Lodziensis Folia Sociologica, 63, pp. 75-91.
Kopeć, E. (2013) Zamykanie małych szkół wiejskich (uwarunkowania, sposoby zapobiegania), [Closing small village schools (conditions, ways of prevention)], Polityka i Społeczeństwo, 3(11), pp. 5-20.
Kovács, K. (2012) Rescuing a small village school in the context of rural change in Hungary, Journal of Rural Studies, 28, pp. 108-117, https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2012.01.020.
Kroismayr, S. (2019) Small school closures in rural areas-the beginning or the end of a downward spiral? Some evidence from Austria, Studies in the Sociology of Population: International Perspectives, pp. 275-300, https://doi.org/10.1007/978-3-319-94869-0_11.
Kučerová, S. & Kučera, Z. (2012) Changes in the spatial distribution of elementary schools and their impact on rural communities in Czechia in the second half of the 20th century, Journal of Research in Rural Education, 27(11), pp. 1-17, available at: http://jrre.psu.edu/articles/27-11.pdf (August 10, 2020).
Kurek, S. (2011) Population changes in Poland: A second demographic transition view, Procedia – Social and Behavioral Sciences, 19, pp. 389-396, https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2011.05.146.
Lehtonen, O. (2021) Primary school closures and population development – is school vitality an investment in the attractiveness of the (rural) communities or not?, Journal of Rural Studies, 82, pp. 138-147, https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2021.01.011.
Lisek-Michalska, J. (2008) Problemy kobiet wiejskich z punktu widzenia władz lokalnych i przedstawicieli lokalnych instytucji, In: Krzyszkowski J. (ed.) Diagnoza sytuacji społeczno-zawodowej kobiet wiejskich w Polsce (Warszawa: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej), pp. 205–224.
Local Data Bank (LDB) by Statistics Poland. 2019, available at: https://bdl.stat.gov.pl/BDL/start (April 11, 2020).
Mandujano, P., Giesen, R. & Ferrer, J. C. (2012) Model for Optimization of Locations of Schools and Student Transportation in Rural Areas, Transportation Research Record 2283, pp. 74–80, https://doi.org/10.3141/2283-08.
Marzec-Holka, K. (2015) Peryferie edukacyjne szkół wiejskich w warunkach niżu demograficznego [Educational periphery of rural schools in the face of demographic decline], Pedagogika Społeczna, 3(57), pp. 147–161.
Mulcahy, D. (1999) Critical perspectives on rural education reform, available at: http://www.mun.ca/educ/faculty/mwatch/win99/mulcahy.htm (November 12, 2020).
Mulcahy, D. (2012) Children are not Fish, The Morning Watch, 39(3-4), available at: https://www.mun.ca/educ/faculty/mwatch/Dennis MulkahyPresentation at Swift Current Nov 2012.pdf (November 10, 2020).
Munozo, C., N., Niculcar, B. G., Costa, P. A. & Grech, S. (2020) Count to understand: closure of rural municipals schools in Chile and their implications for communities, Educação & Sociedade, 41, https://doi.org/10.1590/es.215922.
Oncescu, J. (2014) The impact of a rural school’s closure on community resiliency, Leisure/ Loisir 38 (1), pp. 35-52, https://doi.org/10.1080/14927713.2014.932969.
Psyk-Piotrowska, E. (2011) Aktywizacja i rozwój lokalny jako program i metoda działania na rzecz zmian, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Sociologica, 37, pp. 149-169.
Putnam, R. (1995) Demokracja w działaniu. Tradycje obywatelskie we współczesnych Włoszech (Kraków: Znak).
Raggl, A. (2019) Small Rural Schools in Austria: Potentials and Challenges, Geographies of Schooling, 14, pp. 251-263, https://doi.org/10.1007/978-3-030-18799-6_12.
Rakowska, J. (2013) Klasyfikacje obszarów - kryteria, definicje, metody delimitacji: studium metodyczno-statystyczne (Warszawa: Wydawnictwo Wieś Jutra).
Rosner, A. & Stanny, M. (2014) Monitoring rozwoju obszarów wiejskich. Etap 1. Przestrzenne zróżnicowanie rozwoju społeczno-gospodarczego w 2010 roku (Warszawa: Fundacja Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej and Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN).
Rosner, A. & Stanny, M. (2017) Socio-economic development of rural areas in Poland (Warszawa: EFRWP and IRWiR PAN).
Semczuk, M. (2020) The Impact of the Closure of Primary Schools on the Economic Development of Rural Areas in Małopolska Voivodeship, Przedsiębiorczość – Edukacja [Entrepreneurship – Education], 16(1), pp. 247–256, https://doi.org/10.24917/20833296.161.20.
Sigsworth, A. & Solstad, K. (2005) Small rural schools: a small inquiry (Cornwall: Nesna University College, Interskola).
Slee, B. & Miller, D. (2015) School Closures as a Driver of Rural Decline in Scotland: A Problem in Pursuit of Some Evidence?, Scottish Geographical Journal, 131(2), pp. 78-97, https://do.org/10.1080/14702541.2014.988288.
Statistics Poland (2018) Demographic situation in Poland up to 2017. Births and fertility, available at: http://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny /pl/defaultaktualnosci/5468/33/1/1/sytuacja_demograficzna_polski_do_2017_r.pdf (March 20, 2020).
Statistics Poland (2021) Demographic yearbook of Poland, available at: https://stat.gov.pl/en/topics/statistical-yearbooks/statistical-yearbooks/demographic-yearbook-of-poland-2021,3,15.html (July 22, 2021)
Stępniak, M., Wiśniewski, R., Goliszek, S., Marcińczak. S. (2017) Spatial accessibility to public services in Poland [Dostepność przestrzenna do usług publicznych w Polsce] (Warszawa: Institute of Geography and Spatial Organization PAS).
Šūpule, I. (2019) Community School Model: Is It an Alternative for School Closures in Rural Territories?, Eastern European Countryside, 25(1), pp. 171-193, https://doi.org/http://dx.doi.org/10.12775/EEC.2019.007.
Šūpule, I. & Søholt, S. (2018) Rural Municipalities and Change in Local School Structure: Comparing Room for Manoeuvre among Rural Municipalities in Latvia and Norway, Scandinavian Journal of Educational Research, 63(7), pp. 1-16, https://doi.org/10.1080/00313831.2018.1476916.
Tantarimaki, S. & Torhonen, A. (2020) Inclusive and collaborative school network planning in Finland: a critical process for rural schools, In: Gristy, C., Hargreaves, L. & Kučerová, S. (eds.) Educational Research and Schooling in Rural Europe: an Engagement with Changing Patterns of Education (Information Age Publishing), pp. 259–282.
Tieken, M. C. & Auldridge-Reveles, T. R. (2019) Rethinking the School Closure Research: School Closure as Spatial Injustice, Review of Educational Research, 89(6), pp. 917–953, https://doi.org/10.3102/0034654319877151.
Tołwińska-Królikowska, E. (2011) Wiejska szkoła ośrodkiem rozwoju, available at: https://fio.org.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=1327:wiejska-szkola-osodkiem-rozwoju&catid=120:o-szkolach&Itemid=100030 (August 10, 2020).
Villa, M. & Knutas, A. (2020) Rural communities and schools – Valuing and reproducing local culture, Journal of Rural Studies, 80, pp. 626-633, https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2020.09.004.
Walker, M. & Clark, G. (2010) Parental choice and the rural primary school: Lifestyle, locality and loyalty, Journal of Rural Studies 26, pp. 241–249.
Wilkin, J. & Nurzyńska, I. (eds.) (2016) Rural Poland. The Report on the State of Rural Areas (Warsaw: Warsaw Scholar Publishing House).
Witten, K., Mc Creanor, T., Kearns, R. & Ramasubramanian, L. (2001) The impacts of a School Closure on Neighbourhood Social Cohesion: Narratives from Invercargill, New Zealand, Health & Place, 7(4), pp. 307–317, https://doi.org/10.1016/S1353- 8292(01)00023-5.
Wojewódzka-Wiewiórska, A. & Stawicki, M. (2020) Uneven demographic changes as a challenge to provide access to education in the rural areas in Poland, European Journal of Sustainable Development, 9(1), pp. 253-262, https://doi.org/10.14207/ejsd.2020.v9n1p253.
Yonezawa, A. (2020) Challenges of the Japanese higher education Amidst population decline and globalization, Globalisation, Societies and Education, 18(1), pp. 43-52, https://doi.org/10.1080/14767724.2019.1690085.
Zahorska, M. (2016) Nieznośna lekkość… reformowania oświaty, Studia z Polityki Publicznej, 2(10), pp. 43-64.
